Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη», Χφ 11:
• I. f. 1-241 / • II. f. 242-458
Είδος: Ταμείον Ανθολογίας (Εσπερ.-Όρθ.-Λειτουργ.), Αναστασιματάριο Κωνσταντίνου πρωτοψ., Ειρμολόγιο Πέτρου, κ.λπ.
Χρονολόγηση: μεταξύ 1840-1850
Φυλλα: 458 φ.
Η περίπτωση του κώδικα υπ' αριθμόν 11 είναι επίσης άξια μνημόνευσης, αν και ο τόμος είναι γραμμένος μόλις κατά τα μέσα του ΙΘ' αιώνα και η σημειογραφία είναι βέβαια της Νέας Μεθόδου. Στο χειρόγραφο αυτό, μεταξύ πολλών συνθέσεων κορυφαίων εκκλησιαστικών μελοποιών, περιέχονται και μέλη του Δημητρίου Παπαδοπούλου, ενός μουσικού που σπανίως συναντάται στα μουσικά χειρόγραφα και του οποίου οι συνθέσεις δεν έχουν, απ' όσο τουλάχιστον γνωρίζω, περιληφθεί στις έντυπες μουσικές εκδόσεις. Πιθανώς είναι γραμμένο από έναν μαθητή του, ή πάντως από κάποιον ο οποίος τον γνώριζε καλά, καθώς στις επιγραφές πριν από τις συνθέσεις του σημειώνεται σχεδόν πάντα: «εμελοποιήθησαν υπό διδασκάλου Δημητρίου Παπαδοπούλου» ενώ σε άλλο σημείο, όπως θα δούμε στη συνέχεια, δίδονται και άλλα στοιχεία . Το ποιος ακριβώς είναι αυτός ο Δημήτριος Παπαδόπουλος είναι ένα ερώτημα που δεν μπορεί να βρει εύκολα απάντηση.
Ο άρχων πρωτέκδικος της μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο οποίος πεθαίνοντας πλήρης ημερών το 1938 μας άφησε μνημειώδη για την εποχή τους έργα πάνω στην ιστορία της ψαλτικής, μνημονεύει σ' αυτά τον παππού του (από την πλευρά του πατέρα του) Δημήτριο, πρωτοπαπά της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, υπονοώντας ότι αυτός ήταν ο πρώτος του δάσκαλος στη μουσική. Δεν τον αναφέρει βέβαια ως Δημήτριο Παπαδόπουλο, αλλά το δικό του επίθετο σίγουρα συνεπάγεται κάτι τέτοιο. Παραδόξως, ο Παπαδόπουλος δεν παρέχει στα συγγράμματά του πολλά στοιχεία για τον παππού του, αρκούμενος να αναφέρει ότι γεννήθηκε το 1796, ήταν άριστος μουσικός και μελοποιός, μαθητής του Πέτρου Συμεών του Αγιοταφίτου, και ότι πέθανε το 1884. Αν και δίδεται ο χαρακτηρισμός «άριστος μελοποιός» δεν αναφέρονται συνθέσεις του, ούτε σχολιάζεται το που βρίσκονται τα κατάλοιπό του, όπως πολλές φορές κάνει ο Παπαδόπουλος σε περιπτώσεις άλλων μουσικών. Με βάση όμως τα στοιχεία τα οποία παραθέτει, είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι στον πολύ αξιόλογο δάσκαλο Πέτρο Αγιοταφίτη μαθήτευσαν και άλλοι γνωστοί μουσικοί και μελοποιοί, όπως ο μετέπειτα ιερεύς Γεώργιος ο Ρύσιος.
Το χειρόγραφο της Βιβλιοθήκης "Λίλιαν Βουδούρη" που περιέχει μεταξύ των άλλων και μέλη του Δημητρίου Παπαδοπούλου είναι μεγαλόσχημο και πολύφυλλο: αποτελείται από 458 φύλλα. Περιέχει Ανθολογία Εσπερινού, Όρθρου, Θείας Λειτουργίας, το Αναστασιματάριο του πρωτοψάλτου Κωνσταντίνου, το Ειρμολόγιο του Πέτρου του Πελοποννησίου με προσθήκες από τους Πέτρο Βυζάντιο, Γρηγόριο πρωτοψάλτη, Χουρμούζιο Χαρτοφύλακα, και λίγα άλλα μέλη.
Οι συνθέσεις του Δημητρίου οι οποίες παρεμβάλλονται ανάμεσα στα μουσικά ποιήματα των γνωστότερων μεγάλων μελοποιών, είναι κυρίως τα ιδιόμελα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής «κατά συντομώτερο τρόπο» ένα οκτάηχο θεοτοκίο, το μεγάλο μεγαλυνάρια της Θεοτόκου Επί σαι χαίρει Κεχαριτωμένη, δοξολογίες κατ' ήχον και δύο ενδιαφέροντες πολυέλεοι: Λόγον αγαθόν σε ήχο δ' και Δούλοι Κύριον σε ήχο δ' λέγετο. Η επιγραφή πριν από τον πρώτο πολυέλεο είναι χαρακτηριστική: «οι παρόντες στίχοι εμελουργήθησαν εν τη της Κωνσταντίνου πόλεως δημοσία σχολή της μουσικής χάριν θέματος παρά Δημητρίου Παπαδοπούλου και θεωρηθέντες παρά των τριών διδασκάλων της μουσικής και διορθωθέντες παρ' αυτών χάριν της ελλείψεως του ήχου».
Η τελευταία φράση είναι λίγο περίεργη, καθώς είναι γνωστές αρκετές μελοποιήσεις του συγκεκριμένου ψαλμού στον δ' ήχο, ιδίως μετά τον ΙΗ' αιώνα. Πάντως, η μελοποίηση του Δημητρίου φαίνεται ότι συμπορεύεται σε κάποια σημεία με εκείνην του συμμαθητή του Γεωργίου Ρυσίου η οποία είναι πολύ γνωστή, χωρίς ωστόσο να μπορούμε να μιλήσουμε για αντιγραφές.
Τέλος, σχετικά με τον κώδικα 11 και τον Δημήτριο Παπαδόπουλο, πρέπει να πούμε ότι και Αγιορείτες οι οποίοι μαθήτευσαν κοντά στους δασκάλους Γρηγόριο και Χουρμούζιο στην Πατριαρχική μουσική σχολή της Κωνσταντινούπολης των ετών 1814-1820 όπως ο Ιωάσαφ ο Διονυσιάτης, περιλαμβάνουν στα χειρόγραφά τους μέλη του Δημητρίου (π.χ. χφ. Διονυσίου 806).
No comments:
Post a Comment