Είδος: Ανθολογία μελών του παλαιού Στιχηραρίου και της Νέας Παπαδικής
Χρονολόγηση: 19ος αι.
Φύλλα: 163
Γραφέας: Ακάκιος Μεγασπηλαιώτης
Αναμφισβήτητα, το πιο σπουδαίο χειρόγραφο της συλλογής είναι ο αριθμός 1, μια Ανθολογία με πολλές εξηγήσεις μελών στην προ της Νέας Μεθόδου μουσική γραφή. Η επιγραφή του φ. la είναι χαρακτηριστική: «Ανθολογία μουσικών μαθημάτων, τα ένδεκα εωθινά, τας τε τρεις των ωρών στάσεις του στιχηραpίου του [Γερμανού, Επισκόπου] Νέων Πατρών, και τας δυσλήπτους θέσεις απάσας εμπεριέχουσα. Των τριών νέων ποιητών τα μαθήματα, του τε κυρ Ιωάννου φημί, κυρ Δανιήλ τε και Πέτρου. Πασαπνοάpια τινά. Απάσας τας απορίας της νέας ανθολογίας των παπαδικών, ειρμών τε τεσσάρων και τεσσαpάκοντα, ποιητών παλαιών τε και νέων. Α δη προς ευχερή των εισαγωγικών κατάληψιν και μνήμην αναπόδpαστον, παρ' Ακακίου του Μεγασπηλαιώτου τον δυνατόν τρόπον εξηγηθέντα, εκδέδοται».
Όπως συνάγεται από την επιγραφή αυτή ο κώδικας περιέχει μία ανθολογία μελών του παλαιού Στιχηραρίου και της Νέας Παπαδικής. Το σημαντικό σημείο της είναι ότι ο γραφέας της, ο γνωστός από άλλες πηγές μοναχός Ακάκιος ο Μεγασπηλαιώτης, δεν αρκέστηκε στην αυτούσια αντιγραφή των μελών από τα παλαιά χειρόγραφα, αλλά χρησιμοποίησε πλέον αναλελυμένη μουσική σημειογραφία του διδασκάλου του στην Κωνσταντινούπολη, του πpωτοψάλτου Πέτρου του Βυζαντίου. Το γεγονός είναι ασφαλώς σπουδαίο για τα πρώτα μέλη του χειρογράφου έως το φ. 92a, αλλά γίνεται ακόμη σπουδαιότερο για τον υπόλοιπο κώδικα, καθώς από το φύλλο αυτό μέχρι το τέλος ο Ακάκιος παρουσιάζει μία καθαρά δική του εργασiα εξηγήσεων μεμονωμένων μουσικών θέσεων. Αυτή η εργασiα αφορά πρώτα σε μέλη της νέας παπαδικής (συνθέσεις πασαπνοαρίων, πολυελέων, χερουβικών και κοινωνικών των μουσικών του β' μισού του !Η' αιώνα) και ακολούθως, από το φ. 107β έως το 155a όπου και υπογράφει το χειρόγραφό του χρονολογώντας το στα 1800, από το καλόφωνο στιχηpάριο του επισκόπου Νέων Πατρών Γερμανού.
Η εργασία αυτή του Ακακίου που έγινε στην Κωνσταντινούπολη βοηθά στην κατανόηση της εξέλιξης της μουσικής σημειογραφίας και στην διαπίστωση της ομαλής καταγραφής των μελών σε νεώτερες μορφές της. Είναι χαρακτηριστικό ότι η σημειογραφία που χρησιμοποιείται λίγο απέχει από την Νέα Μέθοδο καταγραφής και ψαλμώδησης των εκκλησιαστικών μελών η οποία έγινε αποδεκτή και άρχισε να διδάσκεται επισήμως στα 1814. Η σύγκριση των μελών που περιέχονται στον κώδικα του Ακακίου με την έντυπη μορφή τους στα βιβλία της Νέας Μεθόδου, αλλά κυρίως (εφόσον τα περισσότερα από αυτά είναι ακόμη και σήμερα ανέκδοτα) με τις αντίστοιχες εξηγήσεις τους σε χειρόγραφα της δεύτερης και τρίτης δεκαετίας του ΙΘ' αιώνα, καταδεικνύει την αλήθεια του πράγματος. Έτσι, το συγκεκριμένο χειρόγραφο -μαζί και με ένα άλλο με έργα του ίδιου μουσικού που φυλάσσεται σε Αγιορείτικη Βιβλιοθήκη- είναι ένα πολύτιμο βοήθημα για τη μελέτη της μουσικής σημειογραφίας στην τελευταία φάση της ανάλυσής της, και έρχεται σε παραλληλία με άλλες παρόμοιες προσπάθειες εκείνη την εποχή, όπως εκείνη του Αγιοpείτη μοναχού Θεοφάνη Παντοκpατοpινού. Είναι δε σημαντικό ότι αυτές οι προσπάθειες ήταν γνωστές και από άλλους Αγιορείτες μουσικούς εκείνη την εποχή.
(Εμμ. Γιαννόπουλος)
No comments:
Post a Comment